CONFERENCES / PRELEGOJ

Mes prochaines conférences

Le 5 mars à 19 heures : LE BENIN TOURISTIQUE au restaurant Le Lux au Locle.
Le 10 mars à 14 heures : LE JAPON AU QUOTIDIEN au home Büttenberg à Bienne.
Le 3 mai à 20 heures : L’ESPERANTO OU TARD VOUS Y VIENDREZ à la gare CFF de Lausanne.
Le 20 mai à 20 heures : LE JAPON AU QUOTIDIEN à la salle de paroisse (Envers) au Locle.
Le 4 juin en soirée : thème à définir. Au restaurant-galerie Le KoToPo à Lyon, France
Le 14 juin en fin d’après-midi : LE PACIFISME AU JAPON au Temple du Bas à Neuchâtel.
Entre le 19 et le 23 juin, thème à définir. Ulan Bator, Mongolie, dans le cadre du Congrès d’Asie de l’Association Universelle d’Espéranto (UEA).

Legu ĉi supre pri miaj venontaj prelegoj
En Svislando, en Francio, en Mongolio… !

APPEL / ALVOKO

APPEL / ALVOKO / AUFRUF / APPEAL

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

PAIX / PACO / FRIEDEN / PEACE

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

COMMUNIQUE DE PRESSE

23 février 2010

ALVOKO AL MONDPACO (AMO)

C’est au cours de mon séjour de 6 mois au Japon que j’ai conçu ce projet. L’idée de collecter des signatures par Internet m’a semblé être le moyen le meilleur pour montrer la volonté de la société civile de changer le monde.
Ma réflexion a démarré quand j’ai visité quatre musées de la PAIX au Japon. De plus, j’ai eu plusieurs contacts avec les milieux pacifistes japonais et particulièrement avec le Professeur Terajima de l’Université du Kansai à Oosaka. Pour lui, l’aspect le plus important c’est la prise de conscience de la société civile. De plus, j’ai pu fréquenter et interviewer le professeur Okamoto de Hiroshima, fondateur de l’irénologie comme discipline universitaire (Interview sur www.asepaix.ch)
J’ai donc décidé de travailler dans ce sens. Une association s’est créée avec des Japonais et des Suisses. A 9 – comme l’article 9 de la Constitution japonaise – nous avons esquissé le contenu du site, décidé du nom, choisi un logo. Peu à peu s’est imposée l’idée que si la PAIX éclate, c’est bien joli, mais si la Planète va mal et que la vie sur Terre n’est plus possible, la PAIX ne servira pas à grand-chose. Donc nous avons introduit une extension qui va dans ce sens. Lors de contacts avec nos membres, avec d’autres personnes, avec nos traducteurs, la structure de l’appel a évolué pour finalement atteindre 9 étapes, de nouveau le chiffre 9.
Les changements politiques intervenus au Japon en septembre 2009 ont nécessité une modification du texte de la première étape.
Au sujet de la formation des médiateurs, j’ai déjà commencé d’agir dans ce sens dans les années nonante et j’ai obtenu le soutien de Monsieur Joseph Voyame récemment décédé. (Voir « L’Impartial » du jeudi 11 février 2010, page 2)

Quel avenir pour cet appel ?
J’espère que beaucoup de gens vont aller sur le site http://www.alvoko-al-mondpaco.org/. Ils vont réfléchir sur les étapes proposées. Ils vont peut-être cliquer. Les statistiques vont nous donner de précieuses informations que nous allons diffuser.

« Si le peuple parle d’une seule voix, il peut changer le monde ! »
Jody Williams, prix Nobel de la PAIX en 1997

Cliquez ici: http://www.alvoko-al-mondpaco.org/

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

APPEL POUR LA PAIX MONDIALE

C’est la société civile qui doit faire bouger le monde.
« Vous devez ETRE le changement que vous voulez voir dans le monde ! » (Gandhi)
La Toile est notre outil.

Allez sur http://www.alvoko-al-mondpaco.org/ et réfléchissez à chaque étape. Vous vous manifestez par un clic de souris.

Veuillez faire connaître ce site à vos membres, amis et connaissances !

La voie : la paix
La voix : l’espéranto

Pour tout renseignement, vous pouvez contacter Mireille Grosjean, CH-2416 Les Brenets, Suisse, mirejo.mireille chez gmail.com

Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

ALVOKO AL MONDPACO

La civila socio devas movi la mondon.
« Vi devas ESTI la shangho, kiun vi volas vidi en la mondo ! » (Gandhi)
La Reto estas nia ilo.

Bv iri al retejo http://www.alvoko-al-mondpaco.org/ kaj pripensi pri chiu pasho. Vi decidas klakante.

Bv konigi tiun retejon al viaj membroj, amikoj, konatuloj.

La vojo : paco
La vocho : esperanto

Kaze ke vi havas demandojn, vi povas turni vin al Mirejo Grosjean, CH-2416 Les Brenets, mirejo.mireille che gmail.com

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Le logo a été dessiné par Francesca Ruta de Muri (BE)

Le site sur la Toile a été réalisé par Nicolas Zingg de Lausanne (VD)

MERCI A EUX!!!!


xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

GAZETARA KOMUNIKO

ALVOKO AL MONDPACO (AMO)

Dum mia sesmonata restado en Japanio mi elpensis tiun projekton. La ideo kolekti subskribojn per la Reto ŝajnis al mi la plej bona metodo por montri la volon de la civila socio por ŝanĝi la mondon.
Mia pripenso komenciĝis, kiam mi vizitis kvar pacmuzeojn en Japanio. Plie mi havis plurajn kontaktojn kun porpacaj grupoj en Japanio, kaj pli precize kun Profesoro Terajima de Kansaja Universitato en Oosaka. Laŭ li pleje gravas la konsciiĝo de la civila socio. Plie mi povis plurfoje renkonti kaj intervjui Profesoron Okamoto el Hiroshima ; li fondis pacstudojn kiel universitatan fakon. Intervjuo de li troviĝas en la franca kaj en la germana sur la retejo www.asepaix.ch
Sekve de tio mi decidis labori en tiun direkton. Kreiĝis asocio kun japanoj kaj svisoj. Naŭope – kiel la naŭa artikolo de la japana konstitucio – ni elpensis la enhavon de la retejo, decidis pri la nomo, elektis emblemon. Pli kaj pli venis la ideo ke, se PACO ekas, estas ja bela afero, sed se la Planedo malbone fartas kaj se la vivo sur la Tero ne plu eblas, PACO ne tre utilos. Konsekvence ni longigis nian agadon en tiun direkton. Dum kontaktoj kun niaj membroj, kun aliaj personoj, kun niaj tradukistoj, la strukturo de la alvoko evoluis kaj finfine atingis naŭ paŝojn. Denove la cifero naŭ.
La politikaj ŝanĝoj okazintaj en Japanio en septembro 2009 devigis nin modifi la tekston de la unua paŝo.
Pri la lertigado de pacperantoj mi jam komencis agi tiudirekten en la naŭdekaj jaroj kaj pri tio mi obtenis la subtenon de Sinjoro Joseph Voyame, kiu mortis la sepan de februaro 2010. Noto por ne-svisoj : Sinjoro Joseph Voyame estis fakulo pri juro, deĵoris ĉe la Svisa Konfederacio kiel direktoro de la Centra Oficejo pri Justeco, verkis la konstitucion de la nova laste kreita svisa kantono Ĵuraso (1978) kaj deĵoris kiel delegito de UN pri homaj rajtoj. En tiu laboro li vizitis malliberejojn en multaj ŝtatoj en la mondo.

Kiu estonteco por tiu alvoko ?
Mi forte esperas, ke multaj homoj vizitos la retejon www.alvoko-al-mondpaco.org. Ili pripensos pri la proponitaj paŝoj. Eble ili klakos. Statistikoj donos valorajn informojn. Ni diskonigos ilin.

« Se la popolo parolas unuvoĉe, ĝi povas ŝanĝi la mondon ! »
Jody Williams, ŝi estis Nobel-pacpremiito en la jaro 1997

Klaku : http://www.alvoko-al-mondpaco.org/

La emblemo estis farita de Francesca Ruta el Muri (BE) (CH)

La retejo estis farita de Nicolas Zingg el Lausanne (VD) (CH)

DANKON AL ILI!!!

"COCACOLANISATION"

„Cocacolanisation“ , colonisation par Coca Cola et son pays d'origine.

"Kokakolanizado", koloniado fare de Coca Cola kaj ties devenlando.

Le nom du nouveau centre d’étude de l’EPFL me reste en travers de la gorge. A ma connaissance, cette respectable institution est située à Lausanne, ville de Suisse francophone. Mais le « tout à l’anglais » est à la mode, pour ne pas utiliser le mot « trend »…

La nomon de la nova lerncentro de la Federa Politeknika Altlernejo (EPFL) en Lausanne mi ne povas gluti. Laŭ mia scio tiu respektinda establo situas en Lausanne, kiu estas urbo en Romandio, franclingva Svislando. Sed la strategio « ĉio en la angla » estas moda ; mi ne uzis la vorton « trend »….

Voir une photo sur http://www.epfl.ch/
Vidu foton de tiu nova lerncentro sur tiu chi retejo.


Or il faut savoir qu’il y a des langues utilisées comme langues universelles : pour la musique classique, l’italien, pour le ballet classique, l’escrime, la Poste, le français ; pour le karate, l’aikido, le judo, le japonais ; pour l’informatique, l’aviation, les banques, l’anglais. Ces derniers champs d’activités sont très importants à notre époque. Ceci n’est pas une raison pour lécher les bottes des Etats-Unis d’Amérique. En effet, le gouvernement américain a pour objectif non caché que sa population se sente à la maison dans le monde entier. L’anglais n’est donc pas neutre. La diversité des langues et des cultures est tout aussi importante que la diversité des espèces dans la nature. Je dis OUI à cette diversité culturelle, je dis NON au rouleau compresseur de l’anglais.

Quels pneus achetez-vous ? En quelle dimension ? Avez-vous déjà acheté des pneus en centimètres ? Impossible ! Oui, impossible, car Firestone et Dunlop ont fait baisser les armes à Michelin et ont imposé les mesures américaines. Que diront les enseignants et les étudiants de l’EPFL quand la menace américaine sur le système métrique se fera concrète ?

Si vous lisez les ouvrages de Charles Durand « La nouvelle guerre contre l’intelligence » et « La mise en place des monopoles du savoir », vous découvrirez comment les Américains s’approprient les inventions des non Américains, encaissent les brevets et gagnent les Prix Nobel. Vous y verrez également que l’esprit humain est beaucoup moins créatif quand le chercheur doit travailler dans une langue qui n’est pas sa langue maternelle. Dans une conversation entre un chercheur de Lausanne et un chercheur américain, pendant que le premier cherche ses mots en anglais, le second cherche ses arguments. Le locuteur natif a toujours un coup d’avance ! Pendant que les Américains avancent en chimie ou en physique, les chercheurs francophones et les autres doivent bosser leur anglais. Situation inéquitable !! Une langue internationale ne peut pas être une langue nationale. Cherchez une langue neutre ! Vous trouverez l’espéranto. L’espéranto ou tard vous y viendrez !

Quand on parle de la langue, il y a toujours des aspects de pouvoir, de politique, et des aspects émotionnels. La question est délicate. Soyons prudents ! Réfléchissons avant d’agir !

Oni devas scii, ke ekzistas lingvoj, kiujn oni uzas kiel universalajn lingvojn. Por klasika muziko : la itala. Por klasika danco (baleto), por skermarto kaj la poŝto : la franca. Por karateo, aikido, judo : la japana. Por informatiko, aviadila trafiko, bankoj : la angla. Tiuj lastaj kampoj estas nuntempe tre gravaj. Sed oni ne devas pro tio « leki la botojn » de Usono. Estas fakto, ke la usona registaro intencas tute oficiale kaj malfermite, ke ĝia loĝantaro povu vivi same kiel hejme en la tuta mondo. Konsekvence la angla lingvo ne estas neŭtrala.

La lingva kaj kultura diverseco estas same grava kiel la specia diverseco en la naturo. Mi JESAS pri la kultura diverseco ; mi NEAS pri subpremo fare de la angla lingvo.

Kiujn pneŭojn vi aĉetas por via veturilo ? En kiu dimensio, unuo, ili estas ? Ĉu vi jam aĉetis pneŭojn mezuritajn en centimetroj ? Neeble ! Jes, neeble, ĉar Firestone kaj Dunlop obtenis de Michelin la rezignon pri centimetroj kaj la akcepton de usonaj unuoj. Kion diros la profesoroj kaj studentoj de EPFL en Lausanne, kiam la usona minaco kontraŭ la metra sistemo konkretiĝos ?

Si vi legas la verkojn de Charles Durand (en la franca) « La nouvelle guerre contre l’intelligence » kaj « La mise en place des monopoles du savoir », vi malkovros, kiel la usonaj sciencistoj alproprigas al si la inventaĵojn faritajn de ne-usonanoj, enkasigas la patentojn kaj gajnas la Nobel-premiojn. Vi ankaŭ ekscios, ke la homa menso ne same bone kreadas uzante lingvon, kiu ne estas la denaska. Dum interparolado inter fakulo el Romandio kaj fakulo el Usono, dum la unua serĉas siajn vortojn en la angla, la dua jam serĉas siajn argumentojn. La denaska parolanto ĉiam havas avantaĝon, estas je unu paŝo pli antaŭe. Dum la usonanoj esploras pri kemio aŭ fiziko, la ne-usonanoj devas klopodi lerni la anglan lingvon. Maljusta situacio ! Internacia lingvo ne povas esti nacia lingvo. Serĉu neŭtralan lingvon ! Vi trovos Esperanton ! Frue aŭ malfrue vi venos al ĝi !

Kiam oni parolas pri lingvo, ĉiam estas aspektoj, kiuj rilatas al povo, al politiko kaj al emocioj. Temas pri tikla kampo. Ni estu prudentaj ! Ni pripensu, antaŭ ol agi !


Autre instance anglophile: la COOP, grande entreprise suisse de vente au détail.
Alia anglaŝatanta establo: COOP, granda entrepreno svisa, kiu vendas ĉefe manĝaĵojn.

Avant, on lisait "infusion à la pêche" dans les trois langues officielles suisses, plus la marque COOP et le code-barres. En 2010, on lit "Peach", plus la marque COOP et le code-barres.

Antaùe oni legis "infuzo el persiko" en la tri oficialaj lingvoj de Svislando, kaj la markon kaj la strekokodon. En la jaro 2010 oni legas nur "Peach" kaj la markon COOP kaj la strekokodon.

Autre établissement anglophile: La POSTE, et POSTFINANCE

Alia anglaŝatanta establo: La POSTE kaj POSTFINANCE

Avant, on pouvait lire le nom dans les trois langues officielles suisses. Maintenant, on ne trouve plus que l'anglais "swiss post" et la place ne manque pas sur la carte!

Antaùe oni povis legi la nomon en la tri svisaj lingvoj. Nun nur la anglan "swiss post". Tamen loko estas sur la karto!

THURAM + GUEZO

Hubert Guézo

http://www.daadacom.fr/index.php

Deux écrivains : Lilian Thuram et Hubert Guézo

Du verkistoj : Lilian Thuram kaj Hubert Guézo

En juillet 2008, je me suis rendue au Bénin pour une conférence en relation avec l’espéranto. Dans le même avion, il y avait Monsieur Hubert Guézo, un Béninois qui habite Paris. Nous avons fait connaissance et échangé nos cartes de visite. Les autres espérantophones présents dans l’avion l’ont invité à l’ouverture de notre conférence, qui regroupait des enseignants d’espéranto. Il est donc venu deux jours plus tard à Porto Novo au Centre Songhai et a pris place dans la grande salle pour assister à l’ouverture. Il avait bien sûr apporté ses livres, les deux premiers. Je les ai achetés. Il s’agit de livres pour enfants avec des énigmes, de petites tâches, des jeux ; le contenu est constitué de la culture africaine, y compris du graphisme africain. Des livres superbes, intéressants et utiles. Son intention est de faire connaître la culture africaine à tous les enfants, pas seulement aux petits Africains. Sa maison d’édition s’appelle DAADA COLOR. On peut acheter ces livres à la FNAC.

En julio 2008 mi flugis al Benino por ILEI konferenco. En la sama aviadilo estis Sinjoro Hubert Guézo, beninano loĝanta en Parizo. Ni konatiĝis kaj interŝanĝis niajn nomkartojn. La kunflugantaj gesamideanoj invitis lin por la malfermo de la konferenco. Do du tagojn poste li venis al Porto Novo, al Centro Songhai, kaj li sidis flanke de la salono kaj sekvis nian solenan malfermon. Li alportis siajn librojn, la du unuajn. Mi aĉetis ilin. Temas pri libroj por infanoj, kun enigmoj, tasketoj kaj ludoj ; la enhavo estas la afrika kulturo, estas afrika grafika aspekto ankaù. Mirinde belaj, interesaj kaj utilaj libroj ! Lia intenco estas konigi la afrikan kulturon al ĉiuj infanoj, ne nur al afrikaj infanoj. Lia eldonejo nomighas DAADA COLOR. Liajn librojn oni povas aĉeti ĉe FNAC.

Collaboration à Paris, novembre 2009

Kunlaboro en Parizo, novembro 2009.

Plus tard, Hubert m’a envoyé quelques pages de son troisième livre. J’ai fait quelques commentaires. Une collaboration s’est installée. Pour le troisième livre qui a déjà paru, je suis « conseillère scientifique », c’est ce qu’il a voulu mettre à la première page. Actuellement, nous travaillons à son quatrième livre qui présente des personnalités importantes d’Afrique : Mandela, Senghor, Ellen Johnson, Myriam Makeba, Angélique Kidjo, etc. De plus, il y aura aussi des personnalités marquantes d’autres régions du monde : il y aura Gandhi, Zamenhof et d’autres. Le but d’Hubert est de donner aux jeunes des personnes phares, des personnes modèles. Je suis très contente de cette collaboration utile : je révise, je contrôle, parfois je me permets des suggestions. Je traduirai ce livre en Espéranto. Essayez de trouver les livres de Guézo, de les lire, de les faire connaître, de les offrir. Il s’agit de livres révolutionnaires dans lesquels vous verrez la Porte de Non Retour de Ouidah (Bénin), Ganvié (Bénin) ; vous découvrirez une masse de faits, de légendes, de coutumes, de lieux et de personnalités de l’Afrique entière.

Poste Hubert sendis al mi kelkajn paĝojn de sia tria libro. Mi iom komentis. Ekis kunlaboro. Por la tria libro, kiu jam aperis, mi estas „faka konsilanto“ ; tiel staras sur la unua paĝo.

Nun iom post iom naskiĝas la kvara libro kun gravuloj de Afriko : Mandela, Senghor, Ellen Johnson, Myriam Makeba, Angélique Kidjo, ktp. Plie estas ankaù gravuloj el ekster Afriko, venos Ghandi, Zamenhof kaj aliaj. La celo de Hubert estas doni al junuloj vojmontrilojn, lumturojn. Mi tre ĝojas pri tiu utila kunlaboro : mi revizias, kontrolas, foje sugestas. Mi tradukos tiun libron al Esperanto. Klopodu legi la librojn de Guézo, konigi ilin, donaci ilin, temas pri revoluciaj libroj, en kiuj vi ekscios pri la Pordo de Nereveno en Ouidah (Benino), Ganvié (Benino), kaj aliaj faktoj, legendoj, famuloj, kutimoj kaj lokoj el tuta Afriko.

Vendredi 12 février 2010, j’écoutais la radio. Les nouvelles. Soudain, j’entends Lilian Thuram, footballeur célèbre originaire de la Guadeloupe. Il a présenté la parution de son livre : « Mes étoiles noires, de Lucy à Barack Obama », éditions Philippe Rey, 2010, 395 pages. J’ai immédiatement acheté le livre et je le lis en ce moment. Thuram présente 44 personnalités dont tous les Africains peuvent être fiers. Parmi eux, on trouve 8 femmes. Son but est exactement le même que celui de Guézo !! Thuram écrit pour les adultes, Guézo écrit pour les enfants. Actuellement, Hubert et moi essayons de mettre sur pied une rencontre Thuram-Guézo.

Vendrede la 12an de februaro 2010 mi aùskultis radioelsendon. Novaĵoj. Subite ekparolis Lilian Thuram, iama futbalisto el Guadeloupe. Li anoncis la eldonon de sia libro « Mes étoiles noires, de Lucy à Barack Obama » (Miaj verdaj steloj, de Lucy al Barack Obama) eldonejo Philippe Rey, jaro 2010, 395 paĝoj.

Tuj mi achetis la libron kaj nun legas ĝin. Thuram prezentas 44 stelajn personojn, pri kiuj ĉiu afrikano povas fieri. Inter ili estas 8 virinoj. Lia celo estas precize la sama, kiel la celo de Hubert Guézo!! Thuram verkas por plenkreskuloj, Hubert verkas por infanoj. Nun Hubert kaj mi klopodas organizi renkontiĝon inter Hubert kaj Thuram.

http://www.youtube.com/watch?v=eZpNp6oSW74
http://www.thuram.org/index_fr.php

http://www.philippe-rey.fr/images/30/revue_137.pdf

Essayez de lire le livre de Thuram, de le faire connaître, de l’offrir. Il s’agit d’un livre révolutionnaire, dans lequel vous découvrirez que le célèbre philosophe grec Esope, auteur de fables, était un Noir de Nubie, que le fameux poète russe Pouchkine avait un arrière-grand-père africain et par conséquent une peau teintée et des cheveux crépus, etc.

Pendant des siècles, les Occidentaux ont caché ces FAITS.

J’ai honte.

Klopodu legi la libron de Thuram, konigi ĝin, donaci ĝin, temas pri revolucia libro, en kiu vi ekscios, ke la fama greka fabelisto Esope estis nigrulo el Nubio, ke la fama rusa poeto Pouchkine havis afrikan praavon kaj konsekvence malhelan haùton kaj nigrajn krispajn harojn, ktp. (Mi bezonas iun taùgan vorton en Eo por „mestizo“, ĉu iu konas iun bonan dignan esprimon?)

Dum jarcentoj okcidentanoj kaŝis tiujn FAKTOJN!

Mi hontas.

MANDELA 11 fe. (ZA)

Le 11 février 1990, Nelson MANDELA est sorti de prison après 27 ans et demi de détention.

La dekunuan de februaro 1990 Nelson MANDELA povis forlasi sian malliberejon post 27 jaroj kaj duono da enprizonigho.

Foto el ekspozicio Bureau International du Travail, Genève.

Voici un superbe texte de lui, document qui devrait être affiché dans toutes les salles de classes du monde.

Jen belega teksto de li, teksto, kiu devus pendi en chiuj klasochambroj de la mondo.

Tiré de

Nelson MANDELA « Un long chemin vers la liberté » dernières pages.

« Je ne suis pas né avec une faim de liberté. Je suis né libre… libre de toutes les façons que je pouvais connaître. Libre de courir dans les champs près de la hutte de ma mère, libre de nager dans le ruisseau clair qui traversait mon village, libre de faire griller du maïs sous les étoiles et de monter sur le dos large des bœufs au pas lent. Tant que j’obéissais à mon père et que je respectais les coutumes de ma tribu, je n’étais pas inquiété par les lois de l’homme ou de Dieu.
Ce n’est que lorsque j’ai appris que la liberté de mon enfance était une illusion et que j’ai découvert, jeune homme, qu’on m’avait déjà pris ma liberté que j’ai commencé à avoir faim d’elle. Au début, en tant qu’étudiant, je ne voulais la liberté que pour moi-même, la liberté passagère de rester dehors pendant la nuit, de lire ce qui me plaisait et d’aller là où je l’avais choisi. Plus tard, en tant que jeune homme, à Johannesburg, j’ai désiré les libertés fondamentales et honorables de réaliser mes possibilités, de gagner ma vie, de me marier et de fonder une famille… la liberté de ne pas être entravé dans une vie injuste.
Mais alors, j’ai lentement découvert que non seulement je n’étais pas libre, mais que mes frères et mes sœurs ne l’étaient pas non plus. J’ai vu qu’il n’y avait pas que ma liberté à être réduite, il y avait aussi celle de tous ceux qui me ressemblaient. C’est alors que j’ai rejoint le Congrès national africain, et c’est alors que ma faim de liberté personnelle est devenue faim de liberté pour mon peuple. C’est ce désir de liberté pour que mon peuple vive sa vie dans la dignité et la fierté qui a transformé une jeune homme effrayé en quelqu’un d’audacieux, qui a conduit cet avocat respectueux des lois à devenir un criminel, qui a transformé un mari aimant sa famille en errant, qui a obligé un homme amoureux de la vie à vivre en moine. Je n’avais pas plus de vertu ni d’abnégation qu’un autre, mais j’ai découvert que je ne pouvais pas profiter des pauvres libertés limitées qu’on autorisait, alors que je savais que mon peuple n’était pas libre. La liberté est indivisible : les chaînes que portait un de mes compatriotes, tous les portaient, les chaînes que tous portaient, je les portais.
C’est au cours de ces longues années solitaires que la faim de liberté pour mon peuple est devenue faim de liberté pour tous, Blancs et Noirs. Je savais parfaitement que l’oppresseur doit être libéré tout comme l’oppressé. Un homme qui prive un autre homme de sa liberté est un prisonnier de la haine, il est enfermé derrière les barreaux des préjugés et de l’étroitesse d’esprit. Je ne suis pas vraiment libre si je prive quelqu’un de sa liberté, tout comme je ne suis pas libre si l’on me prive de ma liberté. L’opprimé et l’oppresseur sont tous deux dépendants de leur humanité.
Quand j’ai franchi les portes de la prison, telle était ma mission : libérer à la fois l’opprimé et l’oppresseur. Certains disent que ce but est atteint. Mais je sais que ce n’est pas le cas. La vérité, c’est que nous ne sommes pas encore libres ; nous avons seulement atteint la liberté d’être libres, le droit de ne pas être opprimés. Nous n’avons pas encore fait le dernier pas de notre voyage, nous n’avons fait que le premier sur une route plus longue et difficile. Car être libre, ce n’est pas seulement se débarrasser de ses chaînes ; c’est vivre d’une façon qui respecte et renforce la liberté des autres. La véritable épreuve pour notre attachement à la liberté vient de commencer.
J’ai parcouru ce long chemin vers la liberté. J’ai essayé de ne pas hésiter ; j’ai fait beaucoup de faux pas. Mais j’ai découvert ce secret : après avoir gravi une haute colline, tout ce qu’on découvre, c’est qu’il reste beaucoup d’autres collines à gravir. Je me suis arrêté un instant pour me reposer, pour contempler l’admirable paysage qui m’entoure, pour regarder derrière moi la longue route que j’ai parcourue. Mais je ne peux me reposer qu’un instant : avec la liberté viennent les responsabilités, et je n’ose m’attarder, car je ne suis pas arrivé au terme de mon long chemin ».

Pages 754-756
Nelson MANDELA
« Un long chemin vers la liberté »
Livre de poche Fayard
1994
Traduit de l’anglais

Foto Keystone, "L'Impartial" 11 février 2010.



El Nelson MANDELA « Longa marŝado al libereco » lastaj paĝoj.

« Mi ne naskiĝis kun malsato al libereco. Mi naskiĝis libera… libera laŭ ĉiuj manieroj, kiujn mi povis koni. Mi estis libera kuri tra la kampoj proksime de la dometo de mia patrino, libera naĝi en la pura rivereto, kiu trafluis mian vilaĝon, libera rosti maizon sub la steloplena ĉielo kaj libera rajdi sur la larĝa dorso de la malrapide paŝantaj bovoj. Dum kiam mi obeis mian patron kaj respektis la kutimojn de mia tribo, la leĝoj de homo aŭ Dio ne malkvietigis min.

Nur tiam, kiam mi eksciis, ke mia infanaĝa libereco estis nur iluzio, mi malkovris kiel juna viro, ke mi jam perdis mian liberecon, ĉar mi komencis malsati je ĝi. Komence, kiam mi estis studento, mi volis liberecon nur por mi mem; mi volis mallongdaŭran liberecon por resti ekstere dumnokte, por legi tion, kio plaĉis al mi, por iri al iu loko de mi elektita. Pli poste kiel juna viro en Johannesburg mi ekdeziris fundamentajn kaj honorajn liberecojn konkretigi miajn eblojn, gajni mian vivon, edziĝi, fondi familion… liberecon ne vivi kaptita en maljusta vivo.

Tiam mi pli kaj pli malkovris, ke ne nur mi ne estis libera, sed ke miaj gefratoj same ne estis liberaj. Mi konstatis, ke ne nur mia libereco estis reduktita, sed same tiu de ĉiuj, kiuj samaspektis kiel mi. Tiam mi aliĝis al Afrika Nacia Kongreso. Tiam mia malsato je persona libereco fariĝis pli granda malsato je libereco por mia popolo. Pro tiu deziro je libereco, por ke mia popolo povu vivi en digneco kaj memrespekto, juna timema viro fariĝis kuraĝulo, leĝrespekta advokato fariĝis krimulo, edzo amanta sian familion fariĝis senhejma homo, viro vivŝatanta devis vivi kiel monaĥo. Mi ne estis pli virta nek pli fordonema ol iu alia, sed mi malkovris, ke mi ne povis uzi la etajn limigitajn liberecojn, kiujn oni donis al mi, dum mi sciis, ke mia popolo ne estis libera. Libereco estas neerigebla: la katenoj portitaj de iu el miaj popolanoj estis portitaj de ĉiuj ; la katenojn portitajn de ĉiuj mi portis same.

Dum tiuj longaj solecaj jaroj la deziro je libereco por mia popolo fariĝis deziro je libereco por ĉiuj, Blankuloj kaj Nigruloj. Mi tute bone sciis, ke perfortanto devas esti liberigita same kiel perfortito. Homo, kiu senigas iun alian homon je libereco, estas kaptita de sia malamo ; li staras malantaŭ bariloj el antaŭjuĝoj kaj mensmallarĝeco. Mi ne estas vere libera, se mi senigas iun homon je lia libereco, same kiel mi ne estas libera, se oni senigas min je mia libereco. Perfortanto kaj perfortito same dependas de sia homeco.

Kiam mi forlasis mian malliberejon, tia estis mia misio : liberigi perfortanton kaj perfortiton ambaŭ. Iuj asertas, ke la celo estas atingita. Sed mi scias, ke ne estas tiel. La vero estas, ke ni ne ankoraŭ estas liberaj ; ni nur atingis la liberecon esti liberaj, la rajton ne esti perfortitaj. Ni ne ankoraŭ faris la lastan paŝon de nia vojaĝo, ni faris nur la unuan paŝon laŭ pli longa kaj eĉ pli malfacila vojo. Ĉar esti libera ne konsistas nur je forĵeto de siaj katenoj ; temas pri vivo laŭ maniero, kiu respektas kaj plifortigas la liberecon de la aliaj homoj. La vera laboro celanta liberecon ĵus komenciĝis.

Mi sekvis tiun longan vojon al libereco. Mi klopodis ne heziti ; mi ofte faris mispaŝojn. Sed mi malkovris sekreton: post grimpado sur alta monteto oni malkovras, ke restas multaj aliaj atingendaj montetoj. Mi iom haltis por ripozi, por admiri la belegan pejzaĝon ĉirkaŭ mi, por rigardi malantaŭ mi la longan faritan vojon. Sed mi povas ripozi nur dum momenteto: kun mia libereco venas respondecoj kaj mi ne rajtas ripozi pli longe, ĉar mi ne atingis la finon de mia longa marŝado“.

Nelson MANDELA
« Long walk to freedom / Un long chemin vers la liberté / Longa marŝado al libereco »
1994
El la angla kaj franca tradukis Mirejo Grosjean

LA SAGNE (NE) (CH)

LA SAGNE est un petit village dans la vallée du même nom, près de La Chaux-de-Fonds.
J’y ai fait un saut hier 7 février.

LA SAGNE estas malgranda vilaĝo en samnoma valo, proksime de La Chaux-de-Fonds.
Hieraŭ mi faris salton tien.

La vallée est très belle et sobre, tout en longueur.
La valo estas tre bela kaj sobra, tre longa.

http://www.lasagne.ch

Une expression :Si un enfant pose une question sur un événement précédant sa naissance, on lui répond volontiers : « A cette époque, tu étais encore dans les brouillards de La Sagne ! »

Eldiro :Se infano starigas demandon pri evento, kiu okazis antaŭ lia/ŝia naskiĝo, oni aŭdas jenan respondon : « Tiam vi ankoraŭ estis en la nebuloj de La Sagne ! »

Une autre expression :Si la promenade est longue et qu’on revient à son point de départ, on dit qu’on a fait un tour de Sagnard.

Alia eldiro :Se promenado estas longa, kaj se oni revenas al la komenca punkto, oni diras, ke oni faris rondvojaĝon laŭ maniero de La Sagne.

Une plaisanterie : Une ligne de train à voie étroite relie Les Ponts-de-Martel à La Chaux-de-Fonds en passant par La Sagne. Son abréviation officielle était PSC. Les usagers avaient coutume de dire : Paris – Sagne – Constantinople !

Ŝerco :Trajnlinio kun mallarĝaj reloj ligas Les Ponts-de-Martel kun La Chaux-de-Fonds ; ĝi iras tra La Sagne. La oficiala mallongigo por tiu ĉi linio estis : PSC. La uzantoj kutimis diri : Parizo – La Sagne – Konstantinopolo !

Une autre plaisanterie qui remonte à l’époque soviétique :Un Sagnard part en train pour Moscou. Il va acheter son billet de train. On lui conseille de prendre un billet jusqu’à Zurich et de demander là –bas. A Zurich, on lui vend un billet pour Prague. A Prague, on lui conseiller d’aller à Varsovie et de demander là-bas comment poursuivre le voyage. Il arrive finalement à Moscou. Pour revenir, il va au guichet à Moscou pour acheter son billet et demande : J’aimerais un billet pour La Sagne. On lui répond : Sagne-Eglise ou Sagne-Crêt ?

Alia ŝerco el la soveta tempo :La Sagne-ano foriras trajne al Moskvo. Li iras aĉeti trajnbileton. Oni konsilas al li aĉeti bileton al Zuriko kaj demandi tie. En Zuriko oni vendas al li bileton al Prago. En Prago oni konsilas al li iri al Varsovio kaj tie demandi plu. Finfine li alvenas al Moskvo. Por reveni, li iras al giĉedo en Moskvo por aĉeti trajnbileton kaj petas : Mi deziras bileton al La Sagne. Oni respondas al li : Chu vi devas havi bileton por Sagne-Preĝejo aŭ por Sagne-Pinto ?

Le musée de La Sagne est intéressant, il regroupe divers objets liés à la vie d’autrefois et un héritage d’objets africains rapportés par un Sagnard. Un doux mélange, comme on en trouvait dans les musées d’autrefois.

La muzeo de La Sagne estas interesa, ĝi grupigas diversajn objektojn pri la siatempa vivo kaj heredaĵon el objektoj el Afriko, kiujn loĝanto de La Sagne alportis. Vidiĝas miksaĵo, kiel oni povis vidi en la muzeoj siatempe.

A La Sagne, Monsieur Claude Gacond, un des piliers du mouvement espérantiste en Suisse, a habité pendant des années. Il y a reçu des hôtes de divers pays. Il y a enseigné l’espéranto pendant huit ans à l’école primaire (cours à option).

En La Sagne loĝis Sinjoro Claude Gacond, unu el la pilieroj de la svisa movado, dum pluraj jaroj. Li akceptis gastojn el la tuta mondo. Li instruis tie Esperanton dum ok jaroj en la elementa lernejo (elektebla kurso).

BROC (FR) (CH)

BROC, canton de Fribourg

LE VILLAGE DE LA PAIX

Dans la région de la Gruyère se trouve le village de Broc.
Dans le village de Broc se trouve un groupe de maisons appelé « Le Village de la PAIX »
Je l’ai visité le 2 février.
50 lits, diverses salles et une équipe d’animateurs formés à enseigner la résolution des conflits et la PAIX. Je rencontre deux responsables.
L’idée germe d’organiser, pour réunir le collectif romand des organisations pacifistes et le collectif alémanique, un congrès suisse de la PAIX.
On sort nos agendas et on fixe la date : 11, 12 et 13 novembre 2011, avec ouverture
Le 11e jour du 11e mois 2011 à 11 heures.
Le thème du congrès pourrait être :

Berceau des Conventions de Genève et de la Croix-Rouge,
Toujours prête à offrir ses « bons offices »,
La Suisse est-elle à la hauteur de son renom ?

Organisation : Association Suisse des Educateurs à la PAIX dont je suis co-présidente.
http://www.asepaix.ch/

Broc, kantono Fribourg

VILAĜO DE PACO

En la regiono « Gruyère » troviĝas la vilaĝo Broc.

En la vilaĝo Broc troviĝas domgrupo nomita « Vilaĝo de PACO ».

Mi vizitis ĝin la duan de februaro. 50 litoj, diversaj salonoj, skipo de prelegantoj/instruistoj lertigitaj por instrui konfliktosolvadon kaj pacon. Mi renkontis du respondeculojn. La ideo de organizo de tutsvisa packongreso naskiĝas, celante kunlaboron inter la romanda grupo kaj la alemana grupo de pacorganizoj. Ni prenas niajn agendojn kaj decidas pri la dato : 11an, 12an kaj 13an de novembro 2011 kun malfermo la 11an tagon de la 11a monato de la jaro 2011 je la 11a horo. La kongresa temo povus esti :

Lulilo de la ĝenevaj konvencioj kaj de la Ruĝa Kruco,

Ĉiam preta por oferti siajn pacigajn servojn,

Ĉu Svislando meritas sian famon ?

Organizanto : Svisa Asocio de Edukistoj al la PACO, kies kun-prezidanto mi estas.
http://www.asepaix.ch/

Visite le 5 octobre 2011.
En prévision du COLLOQUE SUISSE SUR L'EDUCATION à LA PAIX
17 et 18 mars 2012.